De studenten en docenten van de Academie konden namelijk eind 2021 deelnemen aan een wedstrijd waaruit 3 kunstwerken werden uitgekozen. De jury bestond uit vertegenwoordigers van de Regie der Gebouwen, “Poort van Dendermonde” (het consortium dat de gevangenis realiseert) en de FOD Justitie.
Laurent Vrijdaghs, Administrateur-generaal en Voorzitter van het Directiecomité van de Regie der Gebouwen: “De gevangenis is gericht op humane detentie en ook de integratie van kunst past in deze visie. Kunst heeft immers niet enkel een esthetische functie, het verbindt ook mensen en kan een middel zijn om emoties te uiten en te verwerken.”
Kunstintegratie in het kader van de DBFM-opdracht
De nieuwe gevangenis van Dendermonde wordt gerealiseerd via een DBFM-opdracht, waarbij “DBFM” staat voor Design, Build, Finance en Maintain.
Dat is een publiek-private samenwerking, waarbij de Regie der Gebouwen een privépartner onder de arm neemt die het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud van de gevangenis voor zijn rekening neemt, in dit geval het consortium “Poort van Dendermonde”.
In de gevangenis worden ook kunstwerken geïntegreerd, waarvoor een totaal budget van ongeveer 500.000 euro (exclusief btw) is voorzien, dat verspreid wordt over de verschillende initiatieven.
De winnende kunstwerken
De wedstrijd met de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Dendermonde is één van de initiatieven.
Alle geïnteresseerde docenten en volwassen studenten konden er aan deelnemen. De Academie stond in voor het uitschrijven van het reglement en het begeleiden van de deelnemers.
Er werden 12 voorstellen ingediend, waarvan er 6 werden weerhouden.
De jury koos uiteindelijk 3 kunstwerken die een plaatsje binnen de gevangenis zullen krijgen. Ze werden gekozen op basis van hun boodschap, herkenbaarheid, esthetiek en voorgestelde uitwerking.
De werken zullen door volgende kunstenaars worden gerealiseerd:
- Veerle Van Nuffelen: haar idee omvat het betrekken van de gedetineerden van de oude gevangenis van Dendermonde bij de totstandkoming van het kunstwerk. Zij zal namelijk een zetel uit klei vervaardigen en aan een aantal gedetineerden vragen om hierin plaats te nemen in een beschermpak en er letterlijk afdrukken op achter te laten. Van deze “performances” zullen foto’s genomen worden, die dan ook een plaats kunnen krijgen in de gevangenis. Vervolgens zal van deze zetel een bronzen exemplaar worden gemaakt, die zal geïntegreerd worden in een betonnen zitbank. Deze bank krijgt een definitieve plaats in de wandeltuin van de gevangenis, waar deze zowel een functionele als esthetische functie zal hebben.
- Evy Bosman: zij zal de woorden “freedom” en “locked” in brailleschrift aanbrengen op de wanden van de sporthal. De installatie zal bestaan uit een combinatie van zwarte stippen en bolpiegels. Het woord “freedom” zal zichtbaar zijn vanuit de binnentuin en “locked” van buiten de perimeter. Het kunstwerk symboliseert volgens de kunstenares reflectie, beweging, tijdloosheid, vrijheid en verstrooiing.
- Martine Sterck: zij voorziet een installatie buiten aan het inkomgebouw, bestaande uit een staalplaat van 2 meter breed op 3 meter hoog met letters bovenop en waaruit lijnen zullen gelaserd worden. Achter deze plaat wordt op 1 meter afstand een grote panoramafoto van Dendermonde geplaatst met op de voorgrond het achterhoofd van een man.
Elk van de winnende kunstenaars krijgt een budget om hun voorstel te realiseren.
De werken zullen in september en oktober 2022 op de site van de gevangenis geplaatst worden.
Andere kunstinitiatieven
Naast deze wedstrijd zijn er nog tal van andere kunstinitiatieven voor de nieuwe gevangenis.
Zo wordt één van de paardenhoofden aangekocht die deel uitmaken van het Dendermondse street art project “Paardenkracht”. Het gaat om de “marmeren” sculptuur van Dirk Van Ransbeek. Het werk wordt in september 2022 op het plein voor het inkomgebouw van de gevangenis geplaatst.
Daarnaast zullen ook twee originele celdeuren uit 1863 van de oude gevangenis van Dendermonde gerestaureerd worden en in de gevangenis tentoongesteld worden.
Er zijn ook plannen om street art binnen de inrichting aan te brengen. Hiervoor zullen er nog artiesten uitgenodigd worden voor een rondgang, die dan zelf een locatie en ontwerp mogen voorstellen. In elke cellenvleugel zal alvast een grote mural aangebracht worden.
Ook de architecten van de gevangenis zullen een kunstwerk ontwerpen, dat in het panopticon komt te staan, het centrale punt waar alle cellenvleugels samenkomen.
Verder zal kunstenaar Jaune een honderdtal stencils doorheen de gevangenis aanbrengen.
Van zodra de gevangenis operationeel is, zullen de gedetineerden ook kunnen deelnemen aan allerlei kunstworkshops en -projecten.
Bouw gevangenis voltooid in oktober 2022
De werken aan de nieuwe gevangenis zitten op schema en als alles volgens plan blijft verlopen, zullen ze tegen eind oktober 2022 voltooid zijn.
De eigenlijke ingebruikname van de gevangenis is voorzien in het voorjaar van 2023.
Technische fiche
Eigenaar: Belgische staat
Bouwheer: Regie der Gebouwen
Eindgebruiker: Federale Overheidsdienst Justitie
DBFM-consortium: Poort van Dendermonde
Consultancy: Stibbe (legal), Rebel Advisory (finance), eld (technical)
Duur van de werken: augustus 2020 – oktober 2022
Termijn terbeschikkingstelling: 25 jaar (daarna neemt de federale staat de gevangenis over)
Beschikbaarheidsvergoeding: ongeveer 15 miljoen euro per jaar (BTW inbegrepen), gedurende 25 jaar
Oppervlakte site: 11 ha
Oppervlakte gevangenis (bruto): ongeveer 31.000 m²
Capaciteit: 444 plaatsen
