Tijdens de werken trachten wij de hinder voor de buurtbewoners en de passanten zoveel mogelijk te beperken. De werf is niet toegankelijk voor het publiek. Meer informatie over de planning en de impact van de werken.

Architectuur en ontstaansgeschiedenis

Het gerechtshof aan de Britselei maakt deel uit van een reeks monumentale burgerlijke gebouwen die in de tweede helft van de negentiende eeuw in Antwerpen werden opgetrokken, voornamelijk langs de Leien. Die laatsten werden aangelegd na de afbraak van de Spaanse omwalling in 1864. Naar Weens model kwamen langs die gordel verscheidene imposante gebouwen met een representatief karakter, met de nationale bank als een ander voorbeeld.

Lees meer over de architectuur en ontstaansgeschiedenis van het gerechtshof.

Renovatie en restauratie van de buitenschil (2006-2012)

De buitenschil van het gerechtshof is in goede staat: tussen 2006 en 2012 werden de daken, de kroonlijsten en de gevels van het gebouw aangepakt.

Omdat de gevels beschermd zijn, gebeurde dat na een historisch en materiaaltechnisch onderzoek en in overleg met de erfgoedconsulent van de Vlaamse Gemeenschap. De gevels zijn rijkelijk versierd, met obelisken aan de hoofdingang, Griekse sfinxen, zwaarden, stenen wetstafels, weegschalen, een schild met Medusahoofd, bronzen vrouwenbeelden en sculpturen.

De keuze voor de restauratie viel op reinigingstechnieken die het historische bouwmateriaal sparen en herhaald kunnen worden zonder dat het monument aftakelt. De oude zandstraaltechniek is helemaal voorbijgestreefd. De combinatie van baksteen en blauwe hardsteen in banden en het speciale voegwerk maakten het reinigingsproces nog ingewikkelder.

Ten slotte werden ook conserveringstechnieken toegepast, zodat de natuursteen, het staal- en koperwerk en de andere bouwonderdelen bewaard blijven voor de toekomst.

Herbestemming van het gebouw en binnenrestauratie

In een volgende fase werd studiebureau TV OGA - bestaande uit HUB, Origin, Bureau Bouwtechniek en RCR – via een overheidsopdracht aangesteld om een masterplan te ontwikkelen voor het gebouw. Dit resulteerde in een geïntegreerde studie en ontwerp om het volledige gebouw te renoveren en om het behoefteprogramma van de FOD Justitie te realiseren. Aangezien het gebouw is beschermd als monument, ging hier een historisch en materiaaltechnisch onderzoek aan vooraf. Ook het Agentschap Onroerend Erfgoed moest akkoord gaan met de geplande werken. 

In oktober 2018 werd dan een overheidsopdracht voor de uitvoering van de renovatie- en restauratiewerken gepubliceerd. Deze werken omvatten de volledige herbestemming, het buitenschrijnwerk en de restauratie van het interieur. 

De werken startten begin november 2019 en zouden in het voorjaar van 2023 voltooid zijn. 

De federale overheid investeert ongeveer 52,5 miljoen euro (inclusief btw) in het project. Hierin zijn ook de kosten voor de voorafgaande studies inbegrepen.  

Na de restauratie zal het gebouw plaats bieden aan het Hof van Beroep, het Parket-Generaal, het Arbeidshof, het Auditoraat-generaal en het Assisenhof van Antwerpen, die momenteel gehuisvest zijn in het Hof van Beroep aan de Waalse kaai en in het nieuwe justitiepaleis aan de Bolivarplaats.

Het gebouw weer in ere hersteld

Het gebouw wordt zoveel mogelijk in ere hersteld, rekening houdend met de behoeften van de gerechtelijke diensten die na de werken hun intrek zullen nemen in het gebouw. Gebruikscomfort en herstel van daglicht, duurzaamheid en veiligheid staan voorop.

Originele elementen werden gerestaureerd en enkele storende verbouwingen werden verwijderd om het oorspronkelijke ontwerp van het gebouw in ere te herstellen. Zo werd de overkoepeling van één van de binnenkoeren afgebroken, zodat er een “peristilium” ontstaat: een ruimte in openlucht die aan de randen is voorzien van een stalen luifelconstructie. Deze ingreep heeft gezorgd voor een grotere lichtinval in de aanpalende Salles des Pas Perdus (inkomhal). Er is bijkomend lichtinval in de inkomhal gecreëerd door 3 grote dakkoepels. 

Eén van de mooiste en best bewaarde ruimtes in het gerechtshof is de Assisenzaal. Deze ruimte werd volledig gerestaureerd, met inbegrip van de schilderijen. De schilderdoeken in de Assisenzaal zijn rechtstreeks bevestigd aan de wanden (gemaroufleerde doeken) en moesten daarom ter plaatse gerestaureerd worden. Er werd nieuw meubilair geplaatst en het plafond werd voorzien van akoestisch absorberende panelen. Deze zaal kreeg een polyvalent karakter om tegemoet te komen aan de evoluerende behoeften van de rechtbanken. 

Er werden ook een aantal toevoegingen aangebracht aan het gebouw om volledig te kunnen beantwoorden aan de behoeften van de FOD Justitie. Zo werd de vierde verdieping van het gebouw, waar vroeger een zolder was, opgewaardeerd tot een volwaardige kantoorverdieping met landschapsbureaus. Om te zorgen voor voldoende daglicht, werden dakkapellen voorzien.  

Op de binnenkoer naast de Assisenzaal werd een nieuw volume voor de Kamer van Inbeschuldigingstelling gebouwd.  

Daarenboven zullen de circulatiewegen voor het publiek, de politie, de magistraten en het personeel van elkaar gescheiden worden.

In de voortuin aan de zijde van de Anselmostraat werd een paviljoen opgericht waar gedetineerden op een veilige en discrete manier in en buiten het gebouw kunnen gebracht worden met celwagens. Het onthaalpaviljoen is opgevat als een ovaalvormige staalstructuur. Rondom het paviljoen zullen nieuwe bomen en groenaanleg voorzien worden. De stalen structuur van het paviljoen staat los van het historische gebouw. Als de noden of de functie van het gebouw ooit zouden wijzigen, kan het paviljoen op die manier zonder schade aan het historische gebouw worden weggehaald.

Duurzame renovatie

Dit project is ook een duurzame renovatie. Zo werden de daken geïsoleerd en het buitenschrijnwerk werd vervangen door performant schrijnwerk naar historisch model. 

Daarnaast werden duurzame technieken in het gebouw geïntegreerd, waardoor de energie-efficiëntie van het gebouw gevoelig zal toenemen. 

Enkele platte daken zijn voorzien van een groendak (meer dan 2.000 m²). 

Bovendien werden materialen en meubilair waar mogelijk gerecupereerd en op een andere plek in het gebouw hergebruikt. 

Ten slotte zal het regenwater gerecupereerd worden voor het spoelen van de toiletten. 

Planning van de werken

De werken van de hoofdaannemer zullen vermoedelijk tegen het voorjaar van 2023 afgerond zijn. Momenteel zijn de laatste restauratie- en omgevingswerken aan de gang.   

Een concrete datum voor de intrek van de gerechtelijke diensten in het gebouw moet nog bepaald worden.

Technische fiche

Eigenaar: Belgische staat
Bouwheer: Regie der Gebouwen
Gebruiker: Federale Overheidsdienst Justitie
Studieopdracht: tijdelijke vereniging TvOGA (Hub, Origin, Bureau Bouwtechniek, RCR) in samenwerking met Optimit, FPC, Daidalos Peutz, Ney&Partners.
Aannemer: Artes Roegiers – Artes Woudenberg
Geschatte duur van de werken: 2019-2023
Vloeroppervlakte: ongeveer 23.000 m2
Studiekosten en restauratie/renovatie: ongeveer 52,5 miljoen euro (incl. BTW)

Laatste wijziging op 21 september 2022.