Brussel
Kunstberg

De Kunstberg

De tuin van de Kunstberg werd in 1957-58 aangelegd naar een ontwerp van de Belgische tuinarchitect René Péchère. Het is een mooi voorbeeld van een hangende tuin, want de tuin is aangelegd op een ondergrondse parking. De bomen en struiken wortelen in een grondlaag van 1,4 meter aarde boven op een draineerlaag van aanvulgrond.

De Kunstberg biedt een van de boeiendste vergezichten over Brussel. Vanop het Koningsplein vertrekt een indrukwekkende zichtas richting de toren van het stadhuis op de Grote Markt.

De tuin is een drukbezochte plaats en een belangrijke verbinding tussen de boven- en benedenstad. Duizenden pendelaars lopen de tuin door van en naar het werk. Voor de cultuurliefhebber is het een scharnierpunt met de aanwezigheid van verschillende culturele instellingen en conferentiezalen zoals het Rijksarchief, Bozar, de Koninklijke Bibliotheek, het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, het Muziekinstrumentenmuseum, het Magrittemuseum en Square (congressenpaleis). Daarnaast worden er veel culturele evenementen in en rond de Kunstberg georganiseerd zoals Europalia, het Kunstenfestivaldesarts of het Brussels Summer Festival.

Gedeeld beheer

De Kunstberg wordt beheerd door verschillende entiteiten:

• De Regie der Gebouwen is verantwoordelijk voor het onderhoud van de grote fontein, de verlichting, de trappen, de esplanade, het beiaardgebouw, alsook het gebouw van de KBR (Koninklijke Bibliotheek);
• Het BIM (Leefmilieu Brussel) is verantwoordelijk voor het onderhoud van de tuinen;
• De stad Brussel beheert de aangrenzende straten;
• Square Brussels staat in voor zijn eigen gebouwen.

Renovatie van de grote fontein

De fontein is momenteel buiten werking als gevolg van schade aan de overloopcircuits. Na analyse van de situatie is gebleken dat externe elementen de leidingen hebben verstopt die het reservoir van 120 m³ met de fontein verbinden, en de pompen hebben beschadigd.

De renovatiewerken startten in augustus 2024 met de lediging en de reiniging van de fonteinbak. Alle beschadigde elementen (pompen, schuimbronnen, sproeiers, blauwe stenen, slangen, bak, afvoer, enz.) zullen hersteld/vernieuwd worden. De fonteinbak wordt voorzien met een  waterbeweging om de stagnatie van organische elementen te voorkomen. Ook de leidingen en de interne toegangen worden aangepast zodat het onderhoud achteraf eenvoudiger en efficiënter kan worden uitgevoerd. De installatie wordt ook aangepast om te vermijden dat de overlopen systematisch verstopt raken. 

Op dit moment is het merendeel van de werken uitgevoerd. De firma die de werken uitvoert, heeft een probleem met de levering van materialen (in het bijzonder de materialen die nodig zijn voor de herstelling van de waterdichting) en dit brengt een vertraging met zich mee bij de afronding van de werken.

Tijdens de winterperiode worden de fonteinen van de site uitgeschakeld. De heractivering van de grote fontein is voorzien in maart 2025, in combinatie met de andere fonteinen van de tuinen.

De werken worden gevolgd door twee jaar onderhoud (regelmatige interventies, groot onderhoud, winteronderhoud en wederinbedrijfstelling).

Herstelling en onderhoud van de beiaard

De beiaard van de Kunstberg bevindt zich op de achtergevel van de boog van het Dynastiepaleis. Deze beiaard werd opgetrokken voor de Expo 58 en bevat 24 klokken, waarvan er één wordt gebruikt om het uur te slaan door de jacquemart (een bronzen figuurtje boven op de boog dat de Brusselse burgerij vertegenwoordigt). Hij speelt afwisselend twee volksmelodieën, een Vlaams en een Waals. Daarnaast bevat de beiaard kleine inhammen met figuren uit de Brusselse geschiedenis en folklore die draaien op de tonen van het klokkenspel.

Het hydraulisch circuit dat het mogelijk maakt dat de figuren van de beiaard elk uur in en uit hun alkoof kunnen, is zeer verouderd en dient regelmatig hersteld te worden. Wanneer lucht- of olielekken in het circuit sluipen kan het systeem namelijk blokkeren. De Regie der Gebouwen zal daarom het hydraulische besturingssysteem laten vervangen door een elektrische besturing, waarvoor er in juli 2024 een overheidsopdracht werd gelanceerd. De opdracht werd in december 2024 gegund aan de firma Clock-o-matic nv. De werken zijn gepland in het voorjaar van 2025 omdat het hydraulische systeem koudegevoelig is en er tijd nodig is om het nodige materiaal te bestellen. 

Installatie van een warmtekrachtkoppeling

In 2021 werden de installatie voltooid van een warmtekrachtkoppelingscentrale. Hierdoor wordt de energie-efficiëntie van de site verhoogd en de energiefactuur verlaagd.

Om dit project te realiseren, werkten de Regie der Gebouwen en Sibelga samen. 

Warmtekrachtkoppeling is een techniek waarbij gelijktijdig warmte en elektriciteit geproduceerd worden, waardoor zowel het primaire energieverbruik als de CO2-uitstoot verlaagd kunnen worden.

Voor de Kunstbergsite en de omliggende gebouwen levert die installatie een jaarlijkse besparing op van ongeveer 35.000 euro per jaar (exclusief btw). De CO2-uitstoot daalt met ongeveer 500 ton. 

Vervanging van de verwarmingsketels van de site

In 2019 heeft de Regie der Gebouwen de stookplaats van de Kunstbergsite volledig gerenoveerd, en meer bepaald voor het Algemeen Rijksarchief, de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten en de KBR (Koninklijke Bibliotheek).

De 3 verouderde stookketels werden vervangen door 3 nieuwe hogerendements- en condensatieketels met een vermogen dat met één derde is verminderd.

De schoorstenen van de stookplaats werden ook gerenoveerd en voorzien van nieuwe roestvrij stalen buizen die bestand zijn tegen condensatie. Er werden ook nieuwe pompen geplaatst.

Fonteinen beschermd tijdens de winter

Alle fonteinen van de Kunstberg (meer dan 20 fonteinen) zijn voorzien van een bescherming voor de winter. Die bestaat uit een metalen draagstructuur, op maat gemaakt, met een afwerking uit bangkiraï.

Ledverlichting

In het kader van haar duurzaam energieverbruikbeleid heeft de Regie der Gebouwen de verlichting van de 20 kleine fonteinen vervangen door ledverlichting.

Sfeerverlichting van de tuin

De verlichting van de tuin van de Kunstberg wordt momenteel vernieuwd en zal in september 2024 voltooid zijn.  

Reiniging van tags en graffiti

De Kunstbergsite is jammer genoeg het doelwit voor vele tags en graffiti. Om dit probleem op te lossen, heeft de Regie der Gebouwen in 2023 een firma aangesteld om een wekelijkse controle en reiniging van de site te voorzien tot en met juni 2025.

Technische fiche

Eigenaar: Belgische staat
Bouwheer: Regie der Gebouwen

Renovatiekost stookplaats en schoorstenen

Aannemer: Veolia - Melle
Renovatiekost: ongeveer 683.000 euro (incl.btw)
Duur van de werken: juli 2019 - december 2019

Grote fontein

Aannemer: Établissements MALICE nv
Kost: ongeveer 210.000 euro (incl. btw), opgesplitst als volgt:

-    185.000 euro incl. btw voor de aanpassingen, herstellingen en werken;
-    25.000 euro incl. btw voor twee jaar onderhoud. 
Duur van de werken: augustus 2024 - 1ste kwartaal 2025

Renovatie van de beiaard

Aannemer: Clock-o-matic nv
Kostprijs: ca. 101.000 euro incl. btw
Duur werken: 1 maand