Het martelarenmonument is een herdenkingsteken voor de revolutie van 1830 in neoclassicistische stijl. Het werd opgericht in het midden van het Martelaarsplein, in het centrum van Brussel, in de nabijheid van de winkelstraat de Nieuwstraat. Het monument is gebouwd in blauwe steen en versierd met standbeelden en panelen uit Carrara-marmer. Het staat in het midden van een grafcrypte waarin 466 revolutionairen zijn begraven die gesneuveld zijn bij de strijd van september 1830 voor de onafhankelijkheid van België.
Historiek
Het Martelaarsplein werd gebouwd tussen 1774 en 1776 en was vroeger bekend onder de naam Sint-Michielsplein, maar ook onder de naam “Place de la Blanchisserie”, naar de blekerij waar de lakens werden gedroogd.
Op 25 september 1830, besloot de administratieve commissie die opgericht werd tijdens de revolutie, een put te graven op het Sint-Michielsplein voor de “resten van de burgers die gesneuveld zijn tijdens de memorabele dagen van september, en dat een monument de namen van deze helden en de erkenning van het Vaderland zou overdragen aan het nageslacht”.
Het monument dat ontworpen werd in 1836 door de architect Louis Roelandt en gemaakt werd door de beeldhouwer Guillaume Geefs, werd officieel ingehuldigd in 1838. De gebeeldhouwde versiering die bestaat uit bas-reliëfs en engelen, werd pas afgewerkt in 1848.
Het Monument
Het monument, dat opgericht is in blauwe steen en versierd met beelden en panelen uit Carrara-marmer, bestaat uit 3 delen:
- een vierkant onderstuk dat zich voor het grootste deel onder het plein bevindt. De vier zijden zijn versierd met bas-reliëfs uit marmer die scènes van de Belgische revolutie uitbeelden.
- een smallere sokkel versierd met 4 marmeren engelen die het Gebed, de Strijd, de Overwinning en de Teraardebestelling voorstellen, maar ook met marmeren platen met de vermeldingen “PATRIA” en “DECRETUM DIE XXV.SEPT. MDCCCXXX / ABSOLUTUM DIE XXV.SEPT. MDCCCXL / LEOPOLDO I REGNANTE."
- een voetstuk waarop een marmeren Vrijheidsbeeld staat, met aan zijn voeten de Belgische Leeuw die ligt op de gebroken ketens van de slavernij.
Het monument en het Martelaarsplein zijn allebei beschermd als historische monumenten sinds 16 maart 1963.
De Crypte
Het monument staat in het midden van een koer omringd door een grafcrypte in de vorm van een vierkante overdekte galerij waarvan de gebogen arcades uit witte steen rusten op pijlers uit blauwe steen.
De galerij is versierd met 27 platen uit zwart marmer waarin de namen van 466 revolutionairen die tijdens de strijd van 1830 gesneuveld zijn, in bronzen letters gegraveerd werden: 183 Brusselaars, 132 Vlamingen, 123 Walen en 28 vreemdelingen.
2019 – 2020: renovatie van het monument
Verlichting
De voormalige verlichting die bestond uit 10 verlichtingstoestellen en regelmatig beschadigd werd (ondanks de beschermingsroosters) zal vervangen worden door een modernere, zachtere, meer nauwkeurige en energiezuinigere LED-verlichting.
Ze zullen voornamelijk geplaatst worden in de verschillende hoeken om alle belangrijke delen van het monument te verlichten. De bas-reliëfs en de verschillende herdenkingsbeelden en -platen zullen geaccentueerd worden.
Blauwe steen
Het monument heeft verschillende elementen in blauwe steen die zich op verschillende hoogtes bevinden: trappen uit blauwe steen, tegels, boordstenen, ...
De stenen die de vloeren van het bovenste en onderste niveau bedekken, werden volledig gereinigd.
Technisch lokaal en conciërgewoning
Het lokaal is een kleine ingerichte ruimte voorzien van een toilet, een kleine kantoorruimte voor de conciërge en een opslagruimte waarin zich de technische installaties bevinden (onder andere de elektriciteitskast).
Aangezien het lokaal verouderd is, moet het vernieuwd worden. Doordat het zich onder het plein bevindt, vonden in dit lokaal herhaaldelijk waterinsijpelingen plaats. De waterdichtheid zal dus versterkt worden via een bekuiping alvorens het aanbrengen van een nieuwe bepleistering, betegeling en verflaag.
Het lokaal huisvest de vereniging Pro Belgica vzw, die zich bezighoudt met het onderhoud van de crypte (opruimen van afval, enz.). Ze organiseren evenementen zoals de “Herdenking van de Strijd van september 1830” en schoolbezoeken aan de crypte.
Dossier gecreëerd in november 2020.