Context

De Space Pole ligt midden in een groene oase in Brussel, die zich uitstrekt over 11,5 hectare.

Het is de thuisbasis van drie federale instellingen die onderzoek doen naar de omgeving van onze planeet: de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB), het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA).

De gebouwen en paviljoenen op de site hebben samen een totale oppervlakte van meer dan 28.000 vierkante meter.

Om de site beter te beheren, werkte de Regie der Gebouwen in 2008 een masterplan uit die bestaat uit een 50-tal fasen van werken, die ingepland staan tot en met 2032.

Plattegrond van de site

Renovatie & verbouwing van de voormalige directeurswoning van het KMI

Midden november 2022 voltooide de Regie der Gebouwen de renovatie en de verbouwing van de voormalige directeurswoning van het KMI. Het werd omgevormd tot een ruimte om een nieuwe Klimaatcentrum in onder te brengen. 

Het bestaat nu uit verschillende kantoren, conferentiezalen en studio’s voor wetenschappers die tijdelijk op de site verblijven.

Het renovatieproject omvatte ook heel wat energetische verbeteringen: hoogrendementsgasketels, thermodynamische boilers voor de warmwaterproductie, isolatie met dubbele binnenwand in cellenblokken, gecontroleerd mechanisch ventilatiesysteem, installatie van tanks voor de regenwaterrecuperatie en plaatsing van ledverlichting.

Tot slot heeft de Regie der Gebouwen een helling laten aanleggen om het gebouw toegankelijk te maken voor personen met een beperkte mobiliteit.

De uitgevoerde werken vertegenwoordigen een investering van meer dan 3 miljoen euro.

In 2013 werden het dak, het buitenschrijnwerk en de gevels al volledig gerenoveerd voor een bedrag van ongeveer 690.000 euro.

Renovatie & uitbreiding van het atelier van het BIRA

De Regie der Gebouwen werkt momenteel aan het renovatie- en uitbreidingsproject voor het elektromechanica-atelier van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA).

Het project wordt in twee fases aangepakt: eerst is er de realisatie van een tijdelijk atelier in 2023 en vervolgens is er de renovatie van het huidige elektromechanica-atelier en de bouw van een aangrenzende toren.

Het doel is om het nieuwe complex in 2027 ter beschikking te stellen. Het zal plaats bieden aan het gerenoveerde elektromechanica-atelier, een datacenter, gemeenschappelijke ruimtes en verschillende kantoren.

Energie- en duurzaamheidsmaatregelen

Bij dit project werden heel wat energie- en duurzaamheidsmaatregelen toegepast:

• Verwarming dankzij de warmterecuperatie van het datacenter van het BIRA, met een accumulatiesysteem om de elektriciteit te gebruiken wanneer ze beschikbaar is.
• Ventilatie van het type D met warmterecuperatie.
• Thermische zonnepanelen.
• Hergebruik van regenwater voor het spoelen van de toiletten.
• Overal ledverlichting.
• Shed-daken (Velux) met geïntegreerde zonnepanelen.
• Groendaken.

Nieuwe toegangscontrole

In de herfst 2022 start de Regie der Gebouwen met de installatie van een nieuw toegangscontrolesysteem voor alle gebouwen van de site (toegang met badge tot beveiligde lokalen, update van het informaticasysteem, aansluiting op de prikklok van de site, ...)

De werken, die afgerond zouden moeten zijn in het voorjaar van 2023, vertegenwoordigen een investering van ongeveer 300.000 euro.

Renovatie van sanitaire voorzieningen en opslagruimtes (KMI)

In juni 2022 heeft de Regie der Gebouwen verschillende renovatiewerken aangevat in het hoofdgebouw van het KMI dat bestaat uit heel wat kantoorruimtes.

De kelderverdiepingen werden volledig gezuiverd, gerenoveerd en ingericht tot opslagruimtes. De werken omvatten in eerste instantie een afkapping vanaf de vloer tot aan het plafond, een bekuiping met een vochtwerende grondlaag, de bepleistering van de muren en plafonds en de betegeling van de vloeren. Vervolgens worden er compactussen ingericht om een grote archiefoppervlakte mogelijk te maken.

De sanitaire voorzieningen werden volledig vernieuwd en aangepast aan de normen. Hiervoor wordt een volledige afbraak van de huidige wc’s voorzien vóór een herverdeling en de toevoeging van wc’s voor personen met een beperkte mobiliteit (PBM).

Deze werken vertegenwoordigen een investering van ongeveer 1 miljoen euro en zouden moeten afgerond zijn tegen april 2023.

Vernieuwing van de daken

De site telt maar liefst 12.500 vierkante meter aan dakoppervlakte. 

Momenteel heeft de Regie der Gebouwen al 75% van de daken op de site gerenoveerd.

• In 2015:
  • Dak van het radioastronomiegebouw van de KSB
  • Dak van het Noord Paviljoen van de KSB.
• In 2016:
  • Dak van het hoofdgebouw van de KSB - het onderste deel.
  • Dak van het Hemelkaartgebouw van de KSB.
  • Dak tussen de directeurswoning en het radioastronomiegebouw van de KSB.
• In 2017:
  • Dak van het hoofdgebouw van het KMI en zijn hoofdgang
  • Dak van gebouw G en van de Ballon van het KMI.
• In 2018:
  • Dak van het gebouw Mire Noord van de KSB
  • Daken van de oude uurlokalen van de KSB en de “folies” in de fenomenologische tuin van het KMI.
• In 2020 :
  • Dak van het hoofdgebouw van het KMI
• Lopende:
  • Dak van het gebouw Mire Zuid van de KSB.
  • Dakvan het Huis van de Electricien.
  • Dak van het datacenter van het BIRA

Een innoverend procédé

Voor de renovatie van sommige daken van deze site, heeft de Regie der Gebouwen gebruik gemaakt van zink van het type “azengar”. Het gebruik van dit type zinkbedekking werd voor het eerst in Europa toegepast door de Regie der Gebouwen bij de renovatie van de daken van het radioastronomiegebouw. Later heeft de Regie der Gebouwen dit procédé ook gebruikt voor het dak van het hoofdgebouw van het KMI en het hoofdgebouw van de KSB, alsook van de gang die beide gebouwen verbindt.

De voordelen van dit procédé zijn de levensduur, de duurzaamheid, maar ook de esthetische vormgeving, zodat het dak wordt gerestaureerd volgens het oorspronkelijke ontwerp.

Zonnepanelen

Momenteel telt de site 270 fotovoltaïsche zonnepanelen. In 2023 voorziet de Regie der Gebouwen om er nieuwe te installeren, bijvoorbeeld op het nieuwe atelier van het BIRA en op het dak van een gebouw van de KSB.

In november 2020 heeft de Regie der Gebouwen 185 fotovoltaïsche zonnepanelen geplaatst:

• 55 op het 540 m² grote dak van het KMI-hoofdgebouw
• 130 op het 900 m² grote dak van het radioastronomiegebouw van de KSB

Deze 185 zonnepanelen zullen de CO2-productie met ongeveer 26 ton per jaar verminderen.

In 2017 waren er al 85 zonnepanelen geplaatst op het dak van het D-gebouw van het KMI, dat een refter en een werkplaats herbergt. Deze maken het mogelijk de CO2-productie met ongeveer 10 ton per jaar te verminderen.

Groendaken en plantengroei

Drie groendaken werden reeds geplaatst op de Space Pole-site.

• In 2017 op de daken van Gebouw G en van de Ballon van het KMI.
• In 2010-2011 op de 1300 m² grote daken die het centraal gebouw verbinden met die van de Mire Noord en de Nieuwe Mire van de KSB.

De keuze is gevallen op lichte planten van het type Sedum, zodat er ook fotovoltaïsche panelen geplaatst kunnen worden.

De site, die zich over meer dan 11 hectare verspreidt, biedt talrijke buitenruimten en is omgeven door bomen, wat de biodiversiteit stimuleert.

Er werd een boomgaard aangelegd van een veertigtal fruitbomen, waaronder appelbomen, perenbomen, kweeperenbomen, pruimenbomen en notelaars. Achteraan de boomgaard werd ook een bloemenweide aangeplant.

Tegelijk zijn een aantal inheemse planten op natuurlijke wijze beginnen bloeien op verschillende plaatsen van de site.

ekijk de video over biodiversiteit op de Space Pole

Renovatie van de koepels

Een van de meest opmerkelijke renovaties was zonder twijfel die van de verscheidene koepels op de site.

• In 2016 werden als eerste de koepels van de 45 cm-telescoop en de Hemelkaart-telescoop gerenoveerd.
• In 2017-2018 werden de koepels van de telescopen Schmidt en Dubbele Astrograaf vernieuwd.
• Tegen 2024 zullen de zonnetelescoop, de triplettelescoop en de Reuckx-koepel (of GPS) aan de beurt zijn.

Werkwijze en kostprijs

Om elektrolyse tegen te gaan (een verschijnsel dat kan optreden als twee metalen met elkaar in contact komen) werd voor de renovatie van de koepels hun bedekking volledig gedemonteerd en vervangen door een condenswerend houten geraamte. De structuur werd daarna met messing bedekt door verschillende gelamineerde lagen op elkaar te plaatsen.

De vernieuwing van elke koepel zal min of meer 6 maanden duren en kost ongeveer  250.000 euro.

Restauratie van de gevels

In de loop der jaren zijn de verschillende gevels van de gebouwen op de site gereinigd en is het schrijnwerk gerenoveerd. Het gaat dan onder andere om de gevels van de volgende gebouwen:

• het bijgebouw van gebouw N van het KMI in 2020
• het radioastronomiegebouw in 2016
• het Hemelkaartgebouw in 2016
• het hoofdgebouw van het KMI in 2016
• de conciërgewoning van de Sterrenwacht in 2016
• het hoofdgebouw van de Sterrenwacht in 2014

Verplaatsing en renovatie van de zone waar diwaterstofgas wordt gewonnen (KMI)

In februari 2021 heeft de Regie der Gebouwen de herinrichtingswerken afgerond van de zone waar diwaterstofgas wordt gewonnen. Dit gas dient voor het oplaten van weerballonnen in de atmosfeer.

De werken werden voltooid in maart 2021 en vertegenwoordigen een investering van ongeveer 430.000 euro.

Renovatie van het noordelijke paviljoen (KMI)

Het noordelijke paviljoen werd volledig gerenoveerd, zowel aan de buitenkant (dak, isolatie van de muren) als aan de binnenkant. Het paviljoen huisvest een zeer goed uitgeruste polyvalente zaal die het mogelijk maakt om er vergaderingen en recepties te organiseren.

De werken, die voltooid werden in 2020, hadden een kostprijs van ongeveer 400.000 euro.

Renovatie van de conciërgewoning van de KSB

In 2016 werd de conciërgewoning van de KSB volledig gerenoveerd voor een bedrag van ongeveer 280.000 euro.

Het ging om grondige renovaties: renovatie van de daken, reiniging van de gevels, de vloer en de plafonds, renovatie van de verwarming, de elektriciteit en de sanitaire voorzieningen.

Renovatie van de “Bamberg” (KSB)

Het zogenaamde “Bamberg”-gebouw, dat bestemd is voor de opslag van gevaarlijke producten, is gerenoveerd in 2016.

Zowel de binnenkant (vloer, anti-ontploffingsmateriaal, noodalarmsysteem) als de buitenkant (dak, gevel en omgeving) van het gebouw werd gerenoveerd.

De kostprijs van deze renovatie bedraagt ongeveer 330.000 euro.

Herinrichting van het BIRA

Tussen 2014 en 2016 werd de benedenverdieping van het gebouw van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA)  volledig heringericht. De kantoren, de gangen, de keuken en alle sanitaire voorzieningen:  alles is van boven tot onder vernieuwd. Er zijn ook conferentiezalen ingericht, uitgerust met hoogtechnologische snufjes.

Deze werken vertegenwoordigen een investering van ongeveer 1.250.000 euro.

Installatie van een serverroom (KSB)

Tussen 2014 en 2015 is naast het Mire Centraal-gebouw een prefab-serverroom gecreëerd (in de vorm van een container met daarrond een hoogbeveiligde omheining).  Er zijn verscheidene kantoren ingericht om de verschillende ICT-diensten samen te brengen.

De kostprijs van dit project bedraagt ongeveer 980.000 euro.

Renovatie van gebouw G (KMI)

In 2013 werd de binnenkant van het gebouw G van het KMI volledig gerenoveerd voor een bedrag van ongeveer 310.000 euro.

In dit gebouw wordt het Rekencentrum van het KMI gehuisvest.

Installatie van toegangscontrole

In 2012 werd er een toegangscontrole geïnstalleerd voor de hele site. De volledige omheining werd vernieuwd en aan de ingang van de site werd een portiersloge met toegangscontrole ingericht met poorten en slagbomen. De wegen werden ook heraangelegd en er zijn aanplantingen gedaan.

De Regie der Gebouwen investeerde ongeveer 780.000 euro in deze werken.

Mire Centraal verbouwd tot kantoren (KSB)

In 2012 werd het Mire Centraal-gebouw verbouwd tot kantoren. Het dak van het gebouw werd ook gerenoveerd.

De kostprijs van de werken bedraagt ongeveer 335.000 euro.

Herinrichting van het Seismologisch Paviljoen(KSB)

In 2012 werd het Seismisch Crisiscentrum van het Seismologisch Paviljoen volledig heringericht.

Er werden nieuwe kantoren ingericht voor de wetenschappers belast met de seismologische metingen en er werden nieuwe inplantingen geïnstalleerd in de kelder voor de meetinstrumenten.

De kostprijs van de werken bedraagt ongeveer 265.000 euro.

Renovatie van het gebouw “première verticale” (KSB)

Tussen 2012 en 2013 werd het gebouw “première verticale” van de KSB volledig gerenoveerd: gevelrenovatie, dakrenovatie, renovatie en herinrichting van de binnenkant.

Het gebouw huisvest de kantoren van de KSB.

De werken vertegenwoordigen een investering van ongeveer 162.500 euro.

Onderhoudswerken

Daarnaast worden er op de uitgestrekte wetenschappelijke site ieder jaar nog allerlei andere onderhoudswerken uitgevoerd.

Heel wat ruimten en technische installaties werden in de loop der jaren gerenoveerd: kantoren, gangen, kelders, sanitair, nooddeuren, elektriciteit, HVAC, keukens, enz.

Her en der op de site vinden er ook regelmatig wegenwerken en omgevingswerken plaats: wegenwerken, aanplanting van bomen, inrichting van fietsenstallingen, enz.

Technische fiche