Brussel
Space Pole

Context

De Space Pole ligt midden in een groene oase in Brussel, die zich uitstrekt over 11,5 hectare.

Het is de thuisbasis van drie federale instellingen die onderzoek doen naar de omgeving van onze planeet: de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB), het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA).

De gebouwen en paviljoenen op de site hebben samen een totale oppervlakte van meer dan 28.000 vierkante meter.

Om de site beter te beheren, werkte de Regie der Gebouwen in 2008 een masterplan uit die bestaat uit een 50-tal fasen van werken, die ingepland staan tot en met 2032.

Plattegrond van de site

Renovatie & uitbreiding van het elektromechanica-atelier van het BIRA

De Regie der Gebouwen werkt momenteel aan het renovatie- en uitbreidingsproject van het elektromechanica-atelier van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA).

Eerste fase: installatie van een tijdelijk atelier

In september 2024 begon de eerste fase van het project met het maken van de modules waaruit het tijdelijke atelier zal bestaan in de fabriek. Half maart werd de fundering gestort en half april 2025 werden de modules geplaatst. De binnen- en buitenafwerking, het dak, de sanitaire voorzieningen, de koud- en warmwatervoorziening, de elektriciteit en andere technische installaties zullen dan worden uitgevoerd voor een oplevering in augustus 2025.

Het doel van dat tijdelijke atelier is om de continuïteit van de dienstverlening te garanderen door het huidige atelier vrij te maken zodat daar grote renovatiewerken kunnen worden uitgevoerd.

Tweede fase: renovatie en uitbreiding van het oude atelier

Begin 2025 gunde de Regie der Gebouwen de opdracht voor de tweede fase van dit project, namelijk de renovatie van het bestaande elektromechanica-atelier en de bouw van een aangrenzende toren.

De werken zouden aan het einde van de zomer van 2025 van start moeten gaan en zouden ongeveer 3 jaar moeten duren.

In het nieuwe complex komt het gerenoveerde elektromechanica-atelier, een datacenter, gemeenschappelijke ruimten en een groot aantal kantoren.

Tijdens de renovatie zullen tal van duurzame en energiebesparende maatregelen worden genomen:

• Verwarming dankzij de warmterecuperatie van het datacenter van het BIRA, met een accumulatiesysteem om de elektriciteit te gebruiken wanneer ze beschikbaar is.
• Ventilatie van het type D met warmterecuperatie.
• Thermische zonnepanelen en fotovoltaïsche panelen (53).
• Hergebruik van regenwater voor het spoelen van de toiletten.
• Overal ledverlichting.
• Shed-daken (Velux) met geïntegreerde zonnepanelen.
• Groendaken.

Installatie van een toegangshelling voor PBM

Tussen april en augustus 2025 wordt er een toegangshelling geplaatst aan de ingang van het gebouw “directeurswoning” van de KSB om de toegang tot het gebouw voor personen met beperkte mobiliteit (PBM) te verbeteren.

Het zal gaan om een “spiegelbeeld” van de helling voor PBM die al aan de zijkant van de directeurswoning van het KMI is gebouwd. De constructie zal bestaan uit blauwe steen en Gobertangesteen.

Installatie nieuwe toegangscontrole

In 2025 zal de Regie der Gebouwen de installatie voltooien van een nieuw toegangscontrolesysteem voor alle gebouwen van de site (toegang met badge tot beveiligde lokalen, update van het informaticasysteem, aansluiting op de prikklok van de site, ...).

De werken vertegenwoordigen een investering van ongeveer 300.000 euro.

Renovatie van sanitaire voorzieningen en opslagruimtes – gebouw N (KMI)

Eind 2023 heeft de Regie der Gebouwen verschillende renovatiewerken afgerond in het hoofdgebouw van het KMI dat bestaat uit heel wat kantoorruimtes.

De kelderverdiepingen werden volledig gezuiverd, gerenoveerd en ingericht tot opslagruimtes. De werken omvatten in eerste instantie een afkapping vanaf de vloer tot aan het plafond, een bekuiping met een vochtwerende grondlaag, de bepleistering van de muren en plafonds en de betegeling van de vloeren. Vervolgens werden er compactussen ingericht om een grote archiefoppervlakte mogelijk te maken.

De sanitaire voorzieningen werden volledig vernieuwd en aangepast aan de normen. Hiervoor werden van de huidige toiletten een volledige afbraak vóór een herverdeling en de toevoeging van wc’s voor personen met een beperkte mobiliteit.

Deze werken vertegenwoordigen een investering van ongeveer 1,1 miljoen euro.

Verbouwing van de voormalige directeurswoning van het KMI naar een nieuw Klimaatcentrum

Midden november 2022 voltooide de Regie der Gebouwen de renovatie en de verbouwing van de voormalige directeurswoning van het KMI. Het werd omgevormd tot een ruimte om een nieuwe Klimaatcentrum in onder te brengen. 

Het bestaat nu uit verschillende kantoren, conferentiezalen en studio’s voor wetenschappers die tijdelijk op de site verblijven.

Het renovatieproject omvatte ook heel wat energetische verbeteringen: hoogrendementsgasketels, thermodynamische boilers voor de warmwaterproductie, isolatie met dubbele binnenwand in cellenblokken, gecontroleerd mechanisch ventilatiesysteem, installatie van tanks voor de regenwaterrecuperatie en plaatsing van ledverlichting.

Tot slot heeft de Regie der Gebouwen een helling laten aanleggen om het gebouw toegankelijk te maken voor personen met een beperkte mobiliteit.

De uitgevoerde werken vertegenwoordigen een investering van meer dan 3 miljoen euro.

In 2013 werden het dak, het buitenschrijnwerk en de gevels al volledig gerenoveerd voor een bedrag van ongeveer 690 duizend euro.

Vernieuwing van de daken

De site telt maar liefst 12.500 vierkante meter aan dakoppervlakte. 

Momenteel heeft de Regie der Gebouwen al 75% van de daken op de site gerenoveerd.

• Dak van het radioastronomiegebouw van de KSB (2015).
• Dak van het Noord Paviljoen van de KSB (2015).
• Dak van het hoofdgebouw van de KSB - het onderste deel (2016).
• Dak van het Hemelkaartgebouw van de KSB (2016).
• Dak tussen de directeurswoning en het radioastronomiegebouw van de KSB (2016).
• Dak van het hoofdgebouw van het KMI (N) en zijn hoofdgang (2017)
• Dak van gebouw G en van de Ballon van het KMI (2017).
• Dak van het gebouw Mire Noord van de KSB (2018).
• Daken van de oude uurlokalen van de KSB en de “folies” in de fenomenologische tuin van het KMI (2018). Deze werken werden gerealiseerd dankzij onder andere de financiële steun van de Nationale Loterij en de spelers.
• Dak van het hoofdgebouw (E) van het KMI (2020). De werken werden gerealiseerd dankzij onder andere de financiële steun van de Nationale Loterij en de spelers.
• Dak van het gebouw Mire Zuid van de KSB (2020).
• Dakvan het Huis van de Electricien (2024). 
• Dak van het datacenter van het BIRA (2024).

Installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen

In de lente van 2025 voorziet de Regie der Gebouwen de installatie van verschillende fotovoltaïsche panelen op de hoofdgebouwen van het KMI en de KSB.

Er zullen ook andere panelen worden geïnstalleerd op het toekomstige nieuwe elektromechanica-atelier van het BIRA.

Momenteel telt de site al ongeveer 285 fotovoltaïsche zonnepanelen:

• 15 op het recent gerenoveerde dak van het gebouw van de KSB, met een vermogen van ongeveer 6 kWp (juni 2024).
• 55 op het 540 m² grote dak van het KMI-hoofdgebouw (eind 2020)
• 130 op het 900 m² grote dak van het radioastronomiegebouw van de KSB (eind 2020)
• 85 zonnepanelen op het dak van het D-gebouw van het KMI, waar zich een refter en een werkplaats bevinden.

Groendaken en biodiversiteit

De Regie der Gebouwen heeft in het voorjaar van 2024 een groendak laten aanleggen op het platte dak van 223 m² van het datacenter van het BIRA, dat ook gerenoveerd werd.

Er werden ook drie andere groendaken voorzien op de Space Pole-site:

• Op de daken van Gebouw G (2017) en de Ballon van het KMI (2017).
• Op de 1300 m² grote daken die het centraal gebouw verbinden met die van de Mire Noord en de Nieuwe Mire van de KSB (2011).

Voor de biodiversiteit biedt de site, die zich over meer dan 11 hectare uitstrekt, talrijke buitenruimten en is omgeven door bomen. Er werd een boomgaard aangelegd van een veertigtal fruitbomen, waaronder appelbomen, perenbomen, kweeperenbomen, pruimenbomen en notelaars. Achteraan de boomgaard werd ook een bloemenweide aangeplant. Tegelijk zijn een aantal inheemse planten op natuurlijke wijze beginnen bloeien op verschillende plaatsen van de site.

ekijk de video over biodiversiteit op de Space Pole

Renovatie van de koepels

Een van de meest opmerkelijke renovaties was zonder twijfel die van de verscheidene koepels op de site.

• In 2016 werden als eerste de koepels van de 45 cm-telescoop en de Hemelkaart-telescoop gerenoveerd.
• In 2017-2018 werden de koepels van de telescopen Schmidt en Dubbele Astrograaf vernieuwd.
• In 2025 zullen de zonnetelescoop, de triplettelescoop en de Reuckx-koepel (of GPS) aan de beurt zijn.

Werkwijze en kostprijs

Om elektrolyse tegen te gaan (een verschijnsel dat kan optreden als twee metalen met elkaar in contact komen) werd voor de renovatie van de koepels hun bedekking volledig gedemonteerd en vervangen door een condenswerend houten geraamte. De structuur werd daarna met messing bedekt door verschillende gelamineerde lagen op elkaar te plaatsen.

De vernieuwing van elke koepel zal min of meer 6 maanden duren en kost ongeveer  250.000 euro.

Restauratie van de gevels

In de loop der jaren zijn de verschillende gevels van de gebouwen op de site gereinigd en is het schrijnwerk gerenoveerd. Het gaat dan onder andere om de gevels van de volgende gebouwen:

• het bijgebouw van gebouw N van het KMI (2020).
• het radioastronomiegebouw(2016).
• het Hemelkaartgebouw (2016).
• het hoofdgebouw van het KMI(2016).
• de conciërgewoning van de Sterrenwacht (2016).
• het hoofdgebouw van de Sterrenwacht (2014).

Verplaatsing en renovatie van de zone waar diwaterstofgas wordt gewonnen (KMI)

In februari 2021 heeft de Regie der Gebouwen de herinrichtingswerken afgerond van de zone waar diwaterstofgas wordt gewonnen. Dit gas dient voor het oplaten van weerballonnen in de atmosfeer.

De werken werden voltooid in maart 2021 en vertegenwoordigen een investering van ongeveer 430.000 euro.

Renovatie van het noordelijke paviljoen (KMI)

Het noordelijke paviljoen werd volledig gerenoveerd, zowel aan de buitenkant (dak, isolatie van de muren) als aan de binnenkant. Het paviljoen huisvest een zeer goed uitgeruste polyvalente zaal die het mogelijk maakt om er vergaderingen en recepties te organiseren.

De werken, die voltooid werden in 2020, hadden een kostprijs van ongeveer 400.000 euro.

Renovatie van de conciërgewoning van de KSB

In 2016 werd de conciërgewoning van de KSB volledig gerenoveerd voor een bedrag van ongeveer 280.000 euro.

Het ging om grondige renovaties: renovatie van de daken, reiniging van de gevels, de vloer en de plafonds, renovatie van de verwarming, de elektriciteit en de sanitaire voorzieningen.

Renovatie van de “Bamberg” (KSB)

Het zogenaamde “Bamberg”-gebouw, dat bestemd is voor de opslag van gevaarlijke producten, is gerenoveerd in 2016.

Zowel de binnenkant (vloer, anti-ontploffingsmateriaal, noodalarmsysteem) als de buitenkant (dak, gevel en omgeving) van het gebouw werd gerenoveerd.

De kostprijs van deze renovatie bedraagt ongeveer 330.000 euro.

Herinrichting van het BIRA

Tussen 2014 en 2016 werd de benedenverdieping van het gebouw van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA)  volledig heringericht. De kantoren, de gangen, de keuken en alle sanitaire voorzieningen:  alles is van boven tot onder vernieuwd. Er zijn ook conferentiezalen ingericht, uitgerust met hoogtechnologische snufjes.

Deze werken vertegenwoordigen een investering van ongeveer 1.250.000 euro.

Installatie van een serverroom (KSB)

Tussen 2014 en 2015 is naast het Mire Centraal-gebouw een prefab-serverroom gecreëerd (in de vorm van een container met daarrond een hoogbeveiligde omheining).  Er zijn verscheidene kantoren ingericht om de verschillende ICT-diensten samen te brengen.

De kostprijs van dit project bedraagt ongeveer 980.000 euro.

Renovatie van gebouw G (KMI)

In 2013 werd de binnenkant van het gebouw G van het KMI volledig gerenoveerd voor een bedrag van ongeveer 310.000 euro.

In dit gebouw wordt het Rekencentrum van het KMI gehuisvest.

Installatie van toegangscontrole

In 2012 werd er een toegangscontrole geïnstalleerd voor de hele site. De volledige omheining werd vernieuwd en aan de ingang van de site werd een portiersloge met toegangscontrole ingericht met poorten en slagbomen. De wegen werden ook heraangelegd en er zijn aanplantingen gedaan.

De Regie der Gebouwen investeerde ongeveer 780.000 euro in deze werken.

Mire Centraal verbouwd tot kantoren (KSB)

In 2012 werd het Mire Centraal-gebouw verbouwd tot kantoren. Het dak van het gebouw werd ook gerenoveerd.

De kostprijs van de werken bedraagt ongeveer 335.000 euro.

Herinrichting van het Seismologisch Paviljoen(KSB)

In 2012 werd het Seismisch Crisiscentrum van het Seismologisch Paviljoen volledig heringericht.

Er werden nieuwe kantoren ingericht voor de wetenschappers belast met de seismologische metingen en er werden nieuwe inplantingen geïnstalleerd in de kelder voor de meetinstrumenten.

De kostprijs van de werken bedraagt ongeveer 265.000 euro.

Renovatie van het gebouw “première verticale” (KSB)

Tussen 2012 en 2013 werd het gebouw “première verticale” van de KSB volledig gerenoveerd: gevelrenovatie, dakrenovatie, renovatie en herinrichting van de binnenkant.

Het gebouw huisvest de kantoren van de KSB.

De werken vertegenwoordigen een investering van ongeveer 162.500 euro.

Onderhoudswerken

Daarnaast worden er op de uitgestrekte wetenschappelijke site ieder jaar nog allerlei andere onderhoudswerken uitgevoerd.

Heel wat ruimten en technische installaties werden in de loop der jaren gerenoveerd: kantoren, gangen, kelders, sanitair, nooddeuren, elektriciteit, HVAC, keukens, enz.

Her en der op de site vinden er ook regelmatig wegenwerken en omgevingswerken plaats: wegenwerken, aanplanting van bomen, inrichting van fietsenstallingen, enz.

Technische fiche

Installatie van fotovoltaïsche panelen (blok N KMI + hoofdgebouw KSB)

Firma plaatsing fotovoltaïsche panelen: KLINKENBERG

Tijdstip van de installatie: lente 2025

Kostprijs van de installatie: ongeveer 190 duizend euro, inclusief btw

Renovatie van sanitaire voorzieningen en opslagruimtes – gebouw N (KMI)

Aannemer: Etablissements Malice nv

Duurtijd van de werken: juni 2022 – januari 2024

Kostprijs: ongeveer 1,1 miljoen euro, inclusief btw

Renovatie en uitbreiding van het elektromechanica-atelier (BIRA)

Tijdelijk atelier

Aannemer: De Meeuw Verhuur nv

Duurtijd van de werken: augustus 2024 – augustus 2025

Kostprijs: ongeveer 3,4 miljoen euro, inclusief btw

Definitief atelier

Aannemer: GALERE bv

Duurtijd van de werken: augustus 2025 – augustus 2028

Kostprijs: ongeveer 17,5 miljoen euro, inclusief btw.

Installatie toegangshelling PBM (directeurswoning KSB)

Aannemer: Vanderlinden Holemans

Duurtijd van de werken: april 2025 – augustus 2025

Kostprijs: ongeveer 200 miljoen euro, inclusief btw.

Dak van het gebouw Mire Zuid van de KSB en het datacenter van het BIRA

Aannemer: Ets. Malice nv

Duurtijd van de werken: oktober 2023 – winter 2024

Kostprijs van de werken: ongeveer 463 duizend euro, inclusief btw.

Nieuwe toegangscontrole

Aannemer: Van Cauter Multitechnieken

Duurtijd van de werken:: april 2023 – eerste semester 2025

Kostprijs: ongeveer 300 duizend euro, inclusief btw.

Voormalige directeurswoning van het KMI 

naar een nieuw Klimaatcentrum

Aannemer: Ets Malice

Kostprijs: ongeveer € 3 miljoen euro, inclusief btw

Duurtijd van de werken: 2015 – 2022 (Na het faillissement van de eerste aannemer, dat leidde tot lange juridische procedures en de lancering van een nieuwe overheidsopdracht, duurde de werken langer dan voorzien.)

Renovatie van dak, buitenschrijnwerk en gevel

Aannemer: ELR Bouw

Kostprijs: ongeveer 690 duizend euro, inclusief btw.

Periode van de werken: 2013

Dak gebouw E van het KMI + 180 fotovoltaïsche panelen op gebouw E van het KMI en radioastronomiegebouw van de KSB

Aannemer dak: Troiani et fils

Plaatsing fotovoltaïsche panelen: Volteco

Duurtijd van de werken: maart 2020 – december 2020

Kostprijs van de werken (renovatie daken + plaatsing panelen): ongeveer 690 duizend euro, inclusief btw (werken gedeeltelijk gefinancierd door de Nationale Loterij en de spelers)

Nieuwe zone waar diwaterstofgas wordt gewonnen (KMI)

Aannemer: Malice nv

Duurtijd van de werken: september 2020 – februari 2021

Kostprijs van de werken: ongeveer 430 duizend euro, inclusief btw.

Noord Paviljoen

Aannemer: ACP Contracts

Einde van de werken: december 2020

Kostprijs van de werken: ongeveer 400 duizend euro, inclusief btw 

Renovatie gang van de KSB

Aannemer: ELR Bouw  

Duurtijd van de werken: februari 2020 – september 2020

Kostprijs van de werken: ongeveer 126 duizend euro, inclusief btw 

Renovatie van de seismologische archiefruimte

Aannemer: ELR Bouw  

Duurtijd van de werken: oktober 2020 – december 2020

Kostprijs van de werken: ongeveer 72 duizend euro, inclusief btw 

Dak van de directeurswoning van de KSB

Aannemer: BMS Entreprises

Periode van de werken: zomer 2020

Kostprijs: ongeveer 25 duizend euro, inclusief btw 

Andere aannemers:

• Koepels: Six bvba
• Daken: Troiani nv, Ets Malice nv
• Gevelrenovatie: Gamma Plan nv
• Buitenschrijnwerk: Wycor, Def Win bvba