De gebouwen van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in en rond de Regentschapsstraat zijn het onderwerp van een groot restauratieproject, dat zich over een lange termijn uitstrekt en in verschillende fases wordt aangepakt.

De rode draad door alle fases is de aandacht voor de uitgesproken identiteit van het museum. Het architecturale opzet blijft trouw aan de geschiedenis van het museum, maar laat ook nieuwe ingrepen tot hun recht komen.

Fases 1 en 2

De eerste fase werd voltooid in 1979 en concentreerde zich vooral op de herinrichting van de inkomhal en de onthaaldiensten.

De tweede fase, die voltooid werd in 1984, betrof het “Forum”, de aangrenzende zalen en de galerijen op de verdieping. Deze monumentale oppervlaktes werden aangepast aan tentoonstellingsdoeleinden, waarbij het forum een publieke plaats werd: een plaats voor ontmoeting en activiteiten.

Fase 3

De derde fase begon in 1999 en werd eind 2003 voltooid.

Tijdens deze fase werden de laatste vleugel van het voormalige Balat-paleis (Museumstraat nr. 7 en 9) en de hotels Gresham (art nouveau) en Argenteau (art deco) gerenoveerd en in het Museum geïntegreerd. De binnenkoer tussen het Balatpaleis en de hotels Gresham en Argenteau werd omgevormd tot een open patio en de koninklijke trap werd gerestaureerd. 

De vier gebouwen dateren uit verschillende periodes en verschillen in concept (Gresham, Argenteau, Museumstraat 7/9, Patio). Zij werden dusdanig aangepast zodat ze voortaan via de gelijkvloerse en de tweede verdieping in verbinding staan met de bestaande Musea.

De beschermde ingang van het Greshamgebouw verhoogt de zichtbaarheid van het Museum door de openstelling ervan naar het Koningsplein.

In totaal wordt het museum uitgebreid met circa 6 600 m² ruimte waarvan 2 600 m² toegankelijk voor het publiek (tentoonstellingszalen, Museum Shop, Museum Café) en 1 800 m² bestemd als ateliers (restauratie, fotografie), magazijnen en archieven.

Oorspronkelijke materialen zoals stucwerk, natuursteen en hout blijven bewaard, terwijl staal, glas of messing voor een hedendaagse toets zorgen.

Tot slot werden de gebouwen in overeenstemming gebracht met de eisen van de hedendaagse museumkunde. Om dat te doen, werden de nieuwe technieken zo geïntegreerd dat zij onzichtbaar zijn voor het publiek, zonder afbreuk te doen aan de geklasseerde en tentoongestelde elementen.

Fase 4A

Tussen 2005 en 2006 heeft de Regie der Gebouwen de vierde fase A uitgevoerd, die vooral was toegespitst op de ingang van het museum.

Door de nieuwe, moderne infrastructuur komt het patrimonium van het museum beter tot zijn recht en verbetert het onthaal, het comfort en de begeleiding van de bezoekers.

De ruimten kregen een andere indeling: zo kijkt de Art shop voortaan uit op het Koningsplein, is de vestiaire rechtstreeks toegankelijk via de grote inkomhal en is de zuidelijke gevel van het museum en het terras voortaan ingenomen door een restaurant.

Door de historische waarde van het gebouw is vooraf een diepgaande studie uitgevoerd, gebaseerd op opzoekwerk in verscheidene archieven en aangevuld met materiaaltechnisch onderzoek ter plaatse.

Door de mezzanine en het inkomsas te verwijderen, kreeg de inkomhal opnieuw het oorspronkelijke volume zoals het door architect Balat was ontworpen.

De moderne infrastructuur voor het onthaal en de ticketverkoop werd ingewerkt en kantoren kregen een plekje naast die nieuwe ruimte. Het glazen inkomsas met draaideur zorgt ervoor dat er weinig tocht binnenkomt en verbetert zo de bewaringsomstandigheden in het museum en het comfort van het personeel.

De nieuwe vestiaire ligt in de onmiddellijke omgeving van de grote inkomhal en het forum. Boven de vestiaire werden nieuwe kantoorruimten ingericht voor het dagelijks beheer van het museum.

Als aanvulling op het bestaande museumcafé is een nieuw selfservicerestaurant geopend in een van de zijzalen van het forum, met een terras dat uitgeeft op de Beeldentuin en de Zavel. Daaronder kwam er een keuken. Een restaurant inpassen in het hart van een museum was een uitdaging door de strikte normen op het vlak van bewaring, brandbeveiliging, veiligheid en voedselhygiëne. Om de ventilatie van het restaurant en de afzuiging van de keukendampen te integreren was een technisch hoogstandje nodig.

Er werd een zaal voor tijdelijke tentoonstellingen gecreëerd, die in verbinding staat met het forum. Daarvoor werden twee ruimten samengevoegd en gerestaureerd.

De voornaamste ingrepen in de kelders hadden betrekking op de keuken van het restaurant en op de vernieuwing van de belangrijkste elektrische hoogspanningscabine van het museum.

Fase 4B

Tussen 2010 en 2017 voerde de Regie der Gebouwen fase 4B uit van het renovatieproject: de volledige vernieuwing van het auditorium en van de Delporte-tentoonstellingszalen langs de Museumstraat.

Auditorium totaal vernieuwd

Het vernieuwde auditorium biedt plaats aan 492 bezoekers en heeft alles in huis om toeschouwers een perfecte ervaring te bezorgen.

Er ging veel aandacht naar de akoestiek. Zo kregen alle ruimtes een state of the art geluidswerend plafond en is er een sas voorzien aan de ingang van de zaal. De wand achter het podium en die tegen de regiekamer zijn bekleed met padoek, een houtsoort die door zijn akoestische kwaliteiten ook vaak gebruikt wordt voor muziekinstrumenten. Door de bijzondere plaatsing van het hout vangt het alle hoge tonen op. Om de lage tonen op te vangen, is er een trommel ingewerkt in de achterwand van het podium. De zijwand van het auditorium heeft beweegbare akoestische panelen.

Alle technieken in het auditorium zijn nieuw en werden met veel oog voor esthetiek geïntegreerd: van de verlichting over de klimaatregeling tot de podiumtechnieken. De verduisterende gordijnen zijn speciaal voor het auditorium ontworpen.

Verder kreeg het auditorium nieuw parket, nieuw vast tapijt en nieuwe zetels. Voor bezoekers met beperkte mobiliteit is een speciale zone afgebakend. Het bestaande balkon is gerenoveerd en afgewerkt met een sobere glazen balustrade.

Naast het auditorium zelf zijn er ook een foyer, een bar met keuken en toiletten voorzien.

Aan het Museumplein is een aparte ingang en vestiaire gemaakt, zodat het auditorium ook gebruikt kan worden wanneer het museum gesloten is. Die ingang kan ook gebruikt worden voor groepen die het museum bezoeken.

Ten slotte zijn er aan die ingang drie multifunctionele ruimtes gecreëerd, die het museum ofwel apart ofwel als één grote ruimte kan inzetten.

Delporte-tentoonstellingszalen

De Regie der Gebouwen nam ook de Delporte-tentoonstellingszalen boven het auditorium grondig onder handen. Die bieden plaats aan een deel van de vaste tentoonstelling van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België.

Het platte dak boven de Delporte-zalen is helemaal vernieuwd. Omdat het voorstel om een groendak aan te leggen niet is goedgekeurd, viel de keuze op een klassiek dak. Dat werd geïsoleerd en de koepels werden afgedicht.

Ook de Delporte-zalen zelf werden helemaal geïsoleerd. De indeling van de zalen is aangepast: doorgangen zijn verplaatst om een logischere indeling en mooiere doorzichten te creëren. Het oorspronkelijke, roodgetinte hout aan de ingang van de Delporte-zalen, werk van Kunstwerkstede De Coene, bleef behouden. Ten slotte kregen de zalen ook een nieuwe klimaatregeling en nieuwe verlichting.

Technische fiche

Eigenaar: Belgische staat
Bouwheer: Regie der Gebouwen
Bezetter: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België

Fase 4B - Auditorium en Delporte-tentoonstellingszalen

Architectenbureau: CEREAU
Aannemers: Monument Vandekerckhove nv, Tevean nv, Axima
Oppervlakte complex:
Multifunctionele ruimtes : 615 m²
Auditorium: 2.558 m²
Delporte-zalen: 1.484 m²
Duur werken: 2010-2017
Investering:
Multifunctionele ruimtes en auditorium: ongeveer 8,9 miljoen euro
Delporte-zalen: ongeveer 1,6 miljoen euro
 

Fase 4A - Zalen op de begane grond en de ingang van het museum

Architectuur et ruwbouw
Studie: Cerau Architects Partners
Werken: n.v. Monument Vandekerckhove
Duur werken: juni 2005 – augustus 2006
Totale oppervlakte: 1 750 m²
Kostprijs der werken: ongeveer 6,2 miljoen euro
 

Fase 3 – Renovatie en integratie Museumstraat nr. 7 en 9 en hotels Gresham en Argenteau

Ontwerp : Cerau Architects Partners
Ruwbouw, eindafwerking, restauratie : Monument Vandekerckhove n.v. (Ingelmunster)
Salle della Faille : Bvba Nijs & Zonen
The Museum Shop : nv Ardicor
Duur werken: mei 1999 – eind 2003
Raming globale kostprijs : ongeveer 13,6 miljoen euro